Johann Deutschmann






Johann Deutschmann


Johann(es) Deutschmann (* 10. August 1625 in Jüterbog; † 12. August 1706 in Wittenberg) war ein deutscher lutherischer Theologe.




Inhaltsverzeichnis






  • 1 Leben


  • 2 Wirken


  • 3 Familie


  • 4 Werke


    • 4.1 Traktate


    • 4.2 Deutsche Schriften


    • 4.3 Dissertationen




  • 5 Literatur


  • 6 Weblinks





Leben |


Johann Deutschmann war ein Sohn des Gerichtsassessors Jeremias Deutschmann († 1655) und seiner Frau Anna (geb. Langen). Er besuchte zunächst die Stadtschule seiner Heimatstadt. 1639 bezog er das damals bekannte Gymnasium in Halle (Saale), setzte seine Studien 1641 in Wittenberg fort und immatrikulierte sich am 21. Juni 1645 an der Universität Wittenberg, wo er sich zunächst philosophischen Studien widmete.


Nach dem Erwerb des philosophischen Magistergrades zu Ostern 1649 wurde er am 18. Oktober 1653 Adjunkt an der philosophischen Fakultät und hielt philosophische und theologische Vorlesungen. Während dieser Zeit bereitete er sich auf eine akademische Reise vor, die ihn ab dem Frühjahr 1655 durch die Universitätszentren und Bibliotheken von Deutschland, Holland, Dänemark und Belgien führen sollte. 1656 nach Wittenberg zurückgekehrt, erwarb er 1657 das Lizentiat der Theologie, hielt weitere Vorlesungen und wurde 1657 als außerordentlicher Professor an die theologische Fakultät berufen.


Nach der Promotion zum Doktor der Theologie 1658 rückte er nach dem Tod von Andreas Kunad 1662 in die ordentliche vierte theologische Professur auf und übernahm die Ephorie der kurfürstlichen Stipendiaten. 1681 rückte er nach dem Tod Johannes Meisners in die dritte Professur der theologischen Fakultät auf und wurde nach dem Tod Johann Andreas Quenstedts 1688 oberster Professor der theologischen Fakultät. Als Ältester der theologischen Fakultät übernahm er das Amt des Propstes an der Wittenberger Schlosskirche. Nach mehrfacher Wahl zum Dekan der theologischen Fakultät übernahm er siebenmal das Amt des Rektors der Universität (jeweils im Wintersemester 1670, 1676, 1682, 1688, 1692, 1698 und 1704).



Wirken |


Deutschmann, der sich als Schwiegersohn Calovs eng an diesen hielt, entwickelte nach dem Erhalt der ordentlichen theologischen Professur eine gewaltige Betriebsamkeit. So absolvierte er eine hohe Zahl an Vorlesungsstunden, führte umfangreiche Disputationen durch, zeichnete sich als Prediger aus und nahm sich glühend der Verwaltung akademischer Ämter an.


In den universalkirchlichen Ideen des calixtischen „Synkretismus“ sah er die Eigenständigkeit des Luthertums bedroht, und er griff den Pietisten Philipp Jacob Spener an. Durch Nachweis von Lehrirrtümern versuchte er Spener 284 Abweichungen von der lutherischen Lehre nachzuweisen, freilich ohne eine Wirkung zu erzielen. Sein mangelndes Latein trug ihm den Spott seiner Studenten ein, und ein anstößiger Vorgang, nämlich die Aufführung einer gegen Friedrich Ulrich Calixt gerichteten rohen Studentenkomödie, die am 18. Oktober 1676 in Wittenberg zur Feier des Antritts des Rektorats durch Deutschmann stattfand, ließ das Ansehen der Wittenberger Fakultät schwinden.




Denkmal für Abraham Vater (unten) in der Schlosskirche Wittenberg


Johann Deutschmann ist auch auf dem Denkmal Abraham Vaters in der Schlosskirche Wittenberg erwähnt.



Familie |


Deutschmann hatte am 2. Juni 1657 Anna Catharina (* 9. März 1639 in Königsberg (Preußen); † 22. März 1667 in Wittenberg), die Tochter des Abraham Calov und seiner Frau Barbara († 18. August 1639), die älteste Tochter des kurfürstlich brandenburgischen Rates, Hof- und Obergerichtssekretär Christoph Martini und der Judit Schulze, geheiratet.


Aus dieser Ehe sind bekannt:



  • Regina Dorothea Deutschmann; verh. 1681 mit Christian Vater

  • Catharina Elisabeth Deutschmann; verh. 1684 mit Dr. Michael Heinrich Krause, Pastor, Superintendent und Inspektor in Schalkau.

  • Anna Coecilia Deutschmann; verh. mit dem Wittenberger Professor für höhere Mathematik Michael Walther der Jüngere

  • Johann Abraham Deutschmann, ist als Student gestorben

  • Polycarp Abraham Deutschmann, gleich nach der Geburt gestorben

  • Abraham Heinrich Deutschmann, (* 9. März 1667 in Wittenberg); verstarb als Diakon in Jessen vor dem Vater

  • Abraham Polycarp Deutschmann (starb mit 4 Jahren)



Werke |


Neben einer Unzahl an Programmen hat Deutschmann Traktate und Dissertationen hinterlassen (siehe auch Christian Gottlieb Jöcher: Allgemeines Gelehrten-Lexikon. Band 2, Spalte 99). Heute geht man von ca. 500 Veröffentlichungen aus, die aber weitestgehend unbekannt sind.



Traktate |



  • Apologia Augustanae Confessionis

  • Methodica repetitio Confessionis Augustanae

  • Synopsis Theologiae Biblicae 1684

  • Examen controversiarum Socinianarum. Disp. XX 1671

  • Explicatio Symboli Apostolici

  • Consideratio liborum Symbolicorum s. Symbolographia in IX. Dispp.

  • Theologia Positiva

  • Panoplia Augustanae Confessionis 1693

  • Abelis Theologiae Compendium Biblicum

  • Controversiarum Papisticarum secundum Augustanae Confessionis methodum examen, Dispp. XXV. 1671

  • Harmonia Evangelico Mosaica

  • Festum genethliacum protoplatorum 1693

  • Methodica praeeipuorum articulorum fidei secundum ordinem symbolicum Articulorum Smalcaldicorum repetitio

  • Meditationes sacrae in historiam Dominicae Passionis 1669 (1678)

  • Compendium Theologiae Hutteranum, Analytico- Exegeticum 1665

  • Dissertationes IX. De attributis divinis 1653

  • Exercitationes biblicae de veris & genuinis Christianis 1685

  • De mysterio SS. Trinitas ante Christi publicatum praeconium a primis N. T. Fidelibus cognito & Credito Dissertationes X. 1685

  • Absurda Novatas 1667



Deutsche Schriften |



  • Der Theologen zu Wittenberg Christ=Lutherische Vorstellung in deutlichen Lehrsätzen und unrichtigen Gegensätzen D. Speners 1695

  • Der Theologischen Facultät zu Wittenberg abgenötigte Antwort auf D. Speners aufrichtige Ubereinstimmung mit der Augspurgischen Confeßion gegen die Wittenbergischen Theologos 1696

  • Der Theologen zu Wittenberg Gnadenfrieden und Freuden volles Gewissen in dem Heil. Geist über das in der That und Warheit unfreudige und unruhige Gewissen Hernn Phillip Jacob Speners, 1696

  • Der christ=Lutherischen Kirche Predigerbeichte und Beichtstuhl von dem grossen Jehova Elohim im Paradiese gestifftet 1698

  • Ablehnung der ihm imputirten Meinung vom Gnadentermin 1700

  • Anhang vom Termino peremtorio 1701



Dissertationen |



  • de conscientia bona & mala 1655

  • de sepultura Jesu 1661 (1668)

  • de patriarchali Mesliae desiderio ad Gen. XLIX 1662

  • de sessione Christi ad dextram Dei 1654 (1668)

  • de persona Christi ad Col. II. 9. 1664

  • de mysterio incarnationis ad Gen. III. 5. 1664

  • Examen synopticum mataeologiae Socinianorum 1664

  • De legitimo B. Lutheri ministerion 1665

  • De praedestinatione 1665

  • De syncretismo Paradisiaco 1667

  • De Deo uno 1667

  • De baptismo principali, ad Matth. III. 15. 1667 (1672, 1680)

  • Examen mataeologiae Reformatorum 1667

  • De fecta Naturalistarum 1667

  • De Deitate Spiritus 1667

  • Examen apologeticum castigationis Calixtime Deo uno 1667

  • Votum Patriarchae Jacobi Gea. XXVII. 20. 1668

  • De peccato in filium hominis & Spiritum S. 1668

  • De proprietatibus passionis & mortis paradisiacis 1669

  • De Goele resusciato 1669

  • Anti-Crocius s. Apologia Augustanae Confessionis Anti Crociana 1670

  • Ordo filiorum Noae Sem, Cham & Japher 1671

  • De sceptro Jehudae non auferendo ante adventum Mesliae 1673 (1699)

  • De oraculis Mosaicis cum Evang. Dom. XVL. XVII. XIIX harmonicis 1673

  • De nativitate Salvatoris nostri 1674

  • In Habac III. 15-17 1674

  • De mendis Scripturae S. V. & N. T. 1675

  • Vindiciae Pomarianae de incarnationatione filii Dei quoad divinam τοϋ λόγου naturam 1676

  • De reciminandi more 1676

  • De derelictione Christi in cruce 1677

  • De luce ministerali ad Matth. V. 14. 1677

  • De tribus tentationibus, quibus Christum Satanas aggressus est. 1679

  • Dissensus Lutheranorum & Pontif. Circa nonnulla fidei christianae Capita 1679

  • De petra ecclesiae 1679

  • De porta angusta 1680

  • De elencho nominali contra haereticos 1680

  • Apostiolica resurrectionis Christi mnemosophia 1681

  • De libris Scripturae S. Apocryphis. 1682

  • De novissimis in genere 1682

  • De custodia angelorum 1682

  • De custodia angelorum 1682

  • De oraculo divino, Apoc. V. 5–7. 1682

  • Christologia prophetica, ad Jes. LXI. 1–3. 1682

  • De ordine ecclesiastico 1683

  • De bonis operibus 1683

  • De gloriosa damnatione filii hominis 1683

  • De solicita christianorum in Deo 1683

  • De mysterio SS. Trinitas ex articulo creationis 1683

  • De Luthero, angelo apocalyptico 1683

  • Divinae benedictionis promptuarium, Num. VI. 24. fq. 1684de corona fidelium immarcessibili 1684

  • De Jehova Elohim provisore, Gen. II 18. 1685

  • Theologia Melchisedechiana 1685

  • De scrutinio sacrae Scripturae 1685

  • Theosophia & Triadosophia 1685

  • De aulae humanae fundatore, ad Gen. I. 9. 10. 1686

  • Paradisiaca Adami Theologia ex Dei nomine Jehova Elohim, Gen. II. 1–7. 1686

  • Antropologia Mosaico Theologica ad Deut. VI. 4. 1686

  • De Judicibus a Deo per Mosen constitutis. 1686

  • Διχαςοσο Φία Mosaica s. Doctrina sacra de Mosis symbolo 1686

  • De baptismi doctrina 1686

  • De mysterio electionis 1686

  • De libris in judicio extremo aperiendis 1686

  • De cognitione Dei naturali in genere 1687

  • De verbo Dei naturali in genere 1687

  • De verbo Dei primario & perpetuo, christianae reformationis principio 1688

  • Christologia ante Christologiam 1688de scripturae potestate interpretandi & normandi 1688

  • De generatione filii Dei a parte 1688

  • Δείπυου ίδιου Corinthiorum s. Communio privata, ad I. Cor. XI. 20–22. 1688

  • De voluntate Dei ad I. Thess. V. 18. 1688

  • De firmitate pariter & fidelitate Scriptuarae S. 1688

  • Unitrinitas Deitatis personalis 1689

  • De passione & morte Christi 1689

  • De immensitate Dei 1689

  • de Adamo primo & catholico Theologo, vereque Paradisiaco & Lutherano, in schola Dei formato & informato 1689

  • de animae nobilitate quaestionum quadriga, 1690

  • de vita spirituali Adami Gen. III. 20. 1690

  • de veris & genuinis Christianis 1690

  • de justisicationis in V & N.T. ratione una eademque, ad Psalm XXXII. 12 & Rom IV. 7.8. 1691

  • Mons domus Domini praeparatus & elevatus ad Jes. II. 2–4 1691

  • De confessione Thomae 1691

  • De Christo legislatore non novo 1692

  • Pentecostalis Pnevmatologia Paradisiaca 1692

  • De causa justsicationis nostrae organica ad Gen. XV. 6. 1692

  • Triadosophia, Matth. VI. 9–12. 1692

  • Consicta gratiae convertensis irresistibilis 1692

  • De lege Dei paradisiaca, Gen. II. 16. 17. 1693

  • De porta clausa soli Jehovae pervia, Ezech. XLIV. 2. 1693

  • De primaeva mentis humanae persectione 1693

  • De vera pietate ejusque promissione 1693

  • De panacaea officinae farcae ad I. Joh. I. 7. 1693

  • Symbolum apostolicum Adami protoplasti 1694

  • Antiquissima Theologia Positiva primi Theologi protoplasti 1694

  • De Christo Jesu, sacerdote aeterano 1694

  • De Spiritus S, regno gratiae 1695

  • De viribus homnis animalis ad sui restitutionem 1695

  • De amore, legis observatione conspicua 1695

  • De Jehova Elohim, spiraculum vitarum inspirante, Gen. II. 7. 1696

  • De femine mulieris in viro Jehova, Gen. IV. I. 1697

  • Pansophiae christianorum speculum in Paulina Christi crucifixi pansophia, ad I. Cor. II. 2. 1697

  • De fortibus biblicis 1698

  • De christo homini communicata potestate remittendi peccata 1698

  • De peccati natura 1699

  • Harmonia harmoniarum in Jehova Elohim ex historia creationis & benedictiones 1700

  • De passionis & mortis Christi efficacia 1700

  • De Jubilaeo catholicae benedictionis, ad Num VI. 22. 26. 1700

  • Totius apostolici collegii solenne Christologias symbolum, ad Matth. XVI. 13.17.1700

  • De justificatone fidei, quaejad omnes pervenit homines, ad Rom. V. 18. 1700

  • De magistratu politico ceu ordine vere divino ejusque potestate 1700

  • De Jubilaeum apostolicae praedestinationis, ad Eph. I.3.sq. 1700

  • De peccato in Spiritum S. 1700

  • Jubilaeum christologio- apostolico catholico ecclasiastico-symbolicum, ad I. Pet. III 18.sq. 1700

  • Universa Christologia in notabili titulo silii homnis 1701

  • Christologias slutiserae compendium, paradisiacum 1704

  • Christologia passionalis 1704

  • In Gen. XXXII.9.

  • In Gen. XXII.24–30.

  • De conservatione creaturarum

  • Theologia Mosaica specialiter sic dicta

  • Authenticum Mosaica legis compendium

  • De providentia Dei circa hominem intuitu matrimonii

  • De authentia Scripturae S.

  • Secunda Triadosophia.

  • De Trinitate, ad Psalm. LXVII. 7.8.

  • De homine peccatore

  • Theses authenticae sacramentales. Meritum destructum Christianorum.

  • De conscientia intemerata ministri ecclesiae.de Spiritus S. Gemitu inenarrabili

  • De onomatologia Theologica

  • De festo adscensionis Davidico Paulini

  • De defectione spirituali ad castra tenebrarum. Resp Ernst Heinrich Wackenroder

  • Pyramis Wittebergensis



Literatur |




  • Michael Ranfft: Leben und Schriften aller Chursächsischen Gottesgelehrten. Wolfgang Deer, Leipzig 1742.


  • Walter Friedensburg: Geschichte der Universität Wittenberg. Verlag Max Niemeyer, Halle (Saale) 1917.

  • Hermann Schüssler: Deutschmann, Johann. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 3, Duncker & Humblot, Berlin 1957, ISBN 3-428-00184-2, S. 625 (Digitalisat).

  • Tholuck, Paul Tschackert: Deutschmann, Johann. In: Realencyklopädie für protestantische Theologie und Kirche (RE). 3. Auflage. Band 4, Hinrichs, Leipzig 1898, S. 589.

  • Kenneth Appold: Religion in Geschichte und Gegenwart. Band 4, Seite 771.

  • Julius August Wagenmann: Deutschmann, Johann. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 5, Duncker & Humblot, Leipzig 1877, S. 93.


  • Johann Samuel Ersch und Johann Gottfried Gruber: Allgemeine Encyclopädie der Wissenschaften und Künste. Teil 24, Seite 299.


  • Deutschmann (Joan). In: Johann Heinrich Zedler: Grosses vollständiges Universal-Lexicon Aller Wissenschafften und Künste. Band 7, Leipzig 1734, Spalte 707.



Weblinks |




  • Literatur von und über Johann Deutschmann im Katalog der Deutschen Nationalbibliothek


  • Werke von und über Johann Deutschmann in der Deutschen Digitalen Bibliothek


  • Druckschriften von und über Johann Deutschmann im VD 17.




































Popular posts from this blog

Liste der Baudenkmale in Friedland (Mecklenburg)

Single-Malt-Whisky

Czorneboh